sobota, 14 września 2019

Zamki i pałace 16: Pałac w Zatorze - mniej znana rezydencja Potockich

Kolejny mniej znany pałac znajduje się w miejscowości Zator (woj. Małopolskie). Miasteczko znane jest głównie z parków rozrywki Zatorland oraz Energylandia oraz hodowli karpia królewskiego. To oczywiści uproszczenie, bo w samym Zatorze jest ok 50 budynków noszących znamiona zabytków. Nas jednak najbardziej interesuje Pałac.

Wyjazd
Zimowy objazd po zamkach roku 2016 kontynuowaliśmy dalej na północ, w stronę miejscowości Zator. Nie trudno znaleźć ją na mapie, a kiedy już do niej dotrzemy do pałacu również bardzo łatwo trafić.

Niestety na tym zakończyła się nasza wyprawa. Trzy lata przed naszym przybyciem budynek, decyzją wojewody małopolskiego, zwrócono dawnym właścicielom - Potockim i wstępu do niego w weekend nie było.

Przeszłość
W miejscu obecnego pałacu stał pierwotnie zamek książąt zatorskich. Pierwszą budowlę datuje się na połowę XV wieku, a dokładniej na 1445 rok. Książę zatorski Wacław przystąpił do budowy zamku, która jak wieść niesie miała kosztować 9600 groszy praskich. Dla porównania można podać kilka cen (za Wikipedią): koń kosztował ok 300 groszy, baran 8 groszy, a kura 1 grosz;  zbroja płytowa 475 groszy, łan ziemi w Pyzdrach 192 grosze, a kram w Przemyślu  960 groszy. Jak więc widać koszt budowy był olbrzymi, okoliczni mieszkańcy musieli składać się na niego solidarnie, a i tak twierdza uchodziła za raczej skromną.

W 1494 roku książę zatorski Janusz doszedł do porozumienia z królem Janem Olbrachtem i  odsprzedał księstwo wraz z zamkiem Rzeczypospolitej. Wartość sprzedaży opiewała na 8 tysięcy florenów i miała nabrać mocy w chwili śmierci księcia. Warto dodać, że jeden florem równał się 30 groszom.

Książę Janusz został zamordowany 17 lat później przez kasztelana Wawrzyńca Myszkowskiego i wg umowy księstwo stało się częścią królestwa polskiego. Formalnie akt przyłączenia zatwierdził dopiero sejm walny w roku 1564. Wiek XVI to również przebudowa twierdzy na styl renesansowy.

Przez długie lata nieszczęścia omijały zatorską rezydencję. Dopiero w wieku XVII, gdy wojska szwedzkie najechały na Polskę, zamek bardzo ucierpiał.

Na początku kolejnego stulecia starostą zatorskim został Piotr Dunin herbu Łabędź, Po rozbiorze, budynek wpadł w łapska Austriaków i - o dziwo! - tym razem go nie zniszczyli. Od nich to w 1778 roku  rodzina Duninów wykupiła zamek na własność, potem częściowo przebudowała. W kolejnych latach przechodził z rąk do rak (jego właścicielami byli: Poniatowscy, Tyszkiewiczowie, Wąsowiczowie i Potoccy).


Hrabia Aleksander Potocki w 1836 roku dokonał znacznej przebudowy rezydencji na styl neogotycki. Hrabia zarządzał majątkiem aż do swej śmierci, która nastąpiła 11 lat później. Spadek objął syn Aleksandra, Maurycy - powstaniec styczniowy i kawaler orderu Virtuti Militari.

Potoccy utracili majątek w 1939 roku, gdy Małopolskę zajęły wojska Wehrmachtu. Pałac popadał w ruinę przez 5 długich lat, by po wojnie przekształcić go w magazyn zboża. Dopiero w 1951 roku rozpoczęto odbudowę, prace trwały długo i dopiero w 22 lata później udało się otworzyć jego sale dla zwiedzających.

W pałacowych komnatach, już po rekonstrukcji, swoją siedzibę miał Rybacki Zakład Doświadczalny z Olsztyna i obiekt znów zaczął popadać w ruinę. Zakład opuścił kompletnie zdewastowany budynek w 2005 roku. Od tego czasu gmina starała się znaleźć inwestora, który mógłby wykupić nieruchomość, co ostatecznie się nie powiodło. Od 2013 roku pałac znów znajduje się w prywatnych rękach Potockich. 

Teraźniejszość
Pałac jest wyremontowany, ale znajduje się w rękach prywatnych i wstępu doń nie ma.

Przyszłość
W marcu 2019 roku rozpoczął się remont rezydencji. Wg planów ma trwać do 2020 roku.


Ciekawostka
Pod pałacem ma znajdować się tunel, łączący go z zamkiem na Lipowcu w Babicach. Przeznaczenie tej konstrukcji nie jest jasne, być może byłą to droga ewakuacyjna


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz